(Doctor arforotnomasi, 2012, № 1, Samarqand
5
MIYA MINIMAL DISFLNKSIYASI DIAGNOSTIKASIDA MRT
KO’RSATKICHLARINING AHAM1YATI
Samarkand Davlat Tibbiyot Instituti (rektori - prof. Л.М. Shamsiev), ncvrologiya kafedrasi
(mudiri - prof. Djurabekova A.T.)
Bolalarda maktab malakalarini egallay olmas- lik,
serharakatlilik, diqqat buzilishlari, impulsivlik (shavqi
tez), his-hayajonning noturg’unligi, teng- doshlari va
kattalar bi Ian muloqotning qiyinligi, nutq rivojlanishining
orqada qolishi, qo’rquv, bog’cha yoki maktabga borishdan
bosh tortish kabi simptomlar bilan uyg’unlashib keladi.
Yuqo- ridagi barcha simptomlar negizida miya minimal
disfunksiyasi (MMD) yotadi [I, 2].
MMDning bolalar orasida keng tarqalganligi va uning
zaminida kelib chiquvchi ijtimoiy deza- daptasiyaning
yuqori darajada ekanligi bilan ifo- dalanadi.MMDsi
bo’lgan bolalarda markaziy asab sistemasi tomonidan
qo’pol organik o’zgarishlar kuzatilmaganligi sabab
shifokorlar bu kabi chetla- nishlami jiddiy nuqson deb
hisoblamaydilar [I, 4].
Tadqiqot maqsadi
maktabgacha yoshdagi bolalar
bosh miya disfunksiyasini aniqlashda MRT tekshiruv
natijalarining samaradorligini o’rganish.
Tekshirish usullari.
Diagnostika maqsadida 1-
guruhdagilarning 10 nafari va 2- guruhdagilarning 15
nafariga neyrovizualizasion usullardan bosh miya MRT
tekshiruvlarini o'tkazdik. Bu usulda bosh miya sagital,
aksial graflarda 3 ta bir-biriga perpendikuIyar tekislik-
dagi turli dasturlami qo’llab proton zichligi aniq- langan
T1-T2 tasvirlar va tomogrammalar olinadi. Mazkur
tekshiruv bosh miyadagi patologik o’choqni, uning
lokalizasiyasini,
mass-effektlar
mavjudligini
(o'rta
strukturalaming siljishi. qorin- chalarning ezilishi, bazal
sisternalar obliterasiya- si), qorinchalar tizimi holatini
(o'lchamlari, bir yoki ko’p shoxlarining bosilishi),
shuningdek po’sloq egatlari va subaraxnoidal bo’shliqning
kengayishlarini aniqlashga imkon beradi.
Tekshirish natijalari.
Klinik neyrovizualizasion
ko'rsatkichlarni tahlil qilishda quyidagi o’zgarishlarga
ahamiyatni qaratdik:
bosh miya oq moddasining shish, demie-
linizasiya va atrofiya hisobiga zichligining o’zgarishi:
miya qorinchalari tizimi holati, o’lchamlarining
periventrikulyar
leykomalyasiya
yoki
gipertenziya
hisobiga o’zgarishlari, kistalar mavjudligi; ’
bosh miya po’stlog’idagi atrofik o’zgarishlar.
Olingan nalijalarni visual baholadik va E.D.
Belousova (1994), V.N. Jiedd (1994) ishlarida
ЕШ Меъёрий E3 Патология
1-
rasm. Tekshirilayotgan gurux bolalarning bosh miya
MRT skanerlarida patologiyaning aniqlanish salmog’i
Bolalar bosh miyasining MRT tekshiruvlari natijalari
hech qanday aniq, qo’pol patomorfolo- gik o’zgarishlarni
ko’rsatmadi.
Ammo
turli
darajada
qorinchalar
o’lchamining kengayishi, miya po’sloq qismining
atrofiyasi belgilari, araxnoidal kistalarning mavjudligi
qayd etildi. 1-rasmda ko’rib tirganimizdek 1-gurux
bemorlarning 62,5% ida va 2-guruxning 100% ida MRT
skanlarida
Djurabekova A. T.,
Saidova N.F.,
Sharafova LA.
‘■Doctor ax6orotncmasi, 2012,
5V5
1, Samarkand
6
patologik pattemlar qayd etildi: miya qorinchalari tizimi
yon qorinchalar. III. IV qorinchalar hamda miya
sisternalari holati o’rganilganda III qorin- chaning
kengayishi 1-guruxda, 3. 2-guruxda 4 holatda aniqlandi.
Yon qorinchalarning bir rnun- cha kengayishi hamda
assimetriyasi 2-guruxdagi 3 nafar bolada qayd etildi.
Bundan tashqari har bir guruxdagi 2 tadan bolalarning
bosh miyaning T1 va T2 rejimida bajarilgan transversal va
sagittal tomogrammalarida miya orqa chuqurchasida ki-
chik hajmdagi araxnoidal kista mavjudligi kuza- tildi. 3
nafarida Silviev suv o’tkazgichi bir mun- cha
kattalashgan, 2 bemorda yarim sharlararo yo- riqning
kengayishi hollari aniqlandi. 1- guruxdagilaming 3
nafarida ensefalopatiya belgi- lari qayd etildi.
Tekshirilgan bolalarning aksariyatida miya yarim
sharlar
konveksital
yuzasida
subaraxnoidal
bo’shliqlaming kengayishi kuzatildi. Bu asosan bosh miya
po’stlog’ining peshona, peshona- chakka. miyacha
sohalaridagi atrofiyalar hisobiga yuzaga kelgan (2-rasm).
2-rasm. MMD fonida nutqiy rivojlanishdan orqada qolayotgan
4 yoshli boianing bosh miya katta yarim sharlari MRT tasviri
1-guruxda bu kabi o’zgarishlar deyarli yarmi- da, 2-
guruxdagilaming undan ham ziyodida uch- radi. Subaraxnoidal
bo'shliqning kengayishi bosh miya po’stlog’ining lokoal yoki
diffuz atrofiyalari hisobiga yuz berib. katta yarim sharlar
egatlarin- ing chuqurlashuvi. kengayishi bilan kechgan. Lokal
o’zgarishlardan asosan po’stloq; peshona sohasining atrofiyasi 1-
guruxdagilaming 40% ida qayd etilgan bo’Isa, 2-
guruxdagilaming 40% ida po’stloqning peshona-chakka, 13%
holda chakka sohasida kuzatildi. 1- guruxdagi 1 nafar bemorn-
ing miyacha sohasida bosh miya po’stlog'i suba- trofiya belgisi
aniqlandi. MRT natijalari bolalam- ing EEG ko’rsatkichlari bilan
mos keldi. Undan tashqari bazi mualliflarning bosh miya
po’slog’ining neyrogistologik tekshiruvlari natijalari chakka,
tepa va ensa qismlari po’stlog’i tuzili- shining o’ziga xosligini
takidlashganini aytib o’tish lozim [3,5], ayniqsa ko’ruv
axborotining verbal axborotga aylantiriluvchi gyrus angularis
sohasi katta ahamiyat kasb etadi. Bu patologiyada Vemike va
Brok zonalari orasidagi bog’lanishlar izdan chiqqan degan
taxmin qilish mumkin. MRT
A
т/м
21-Ғ6В-2С0»
1КМ» Э- Q
!
SFR
1-2 JR
tekshiruvlar natijalarida miya po’stlog’ining atro- fiya
hollarining qayd etilgani ham yuqoridagi inu- lohazalarni
tasdig’I bo’lishi mumkin.
1-guruxdagi 1 bemorda Arnold Kiari anoma- liyasi uchradi,
yani miyacha murtagining (minda- lina) miya katta teshigiga
o’ng tomondan 5 mm ga, chapdan esa 3 mm ga siljib tushishi
kuzatildi.
Tekshirilayotgan bolalar MRT skanlarida bosh miya
po’slogining atrofiyasi ko’p uchragan patologik patternlardan
hisoblanib, ikkala guruxda deyarli yarmisida kuzatildi.
1
Qorinchalar tizimidagi o’zgarishlar, yani
ventrikulodilatasiya bolalardagi miya ichi bosimining oshishi
hisobiga emas, balki perinatal davrdagiyuz bergan
patologiyaning hisobiga vujudga kelgan deb talqin etish
mumkin. Chunki oldingi bolalarda klinik tekshiruv natijalari har
ikkala gurux bolalarda ham miya ichi bosimi oshishi simptom-
larini ko’rsatmagan. Ventrikulodilatasiya 2-guruxda 1-guruxga
nisbatan 1,5 barobarga ko'pdarajada qayd etildi. Ensefalopatiya
belgilari esa 1-gurux bolalarga xos bo’lib, 30% ni tashkil eta-
di.Vaholanki 2-guruxda bu kabi o’zgarishlar kuza-
-Doctor a\6orotnomasi, 2012, № 1, Samarqancf
7
tildi: - nutqiy rivojlanish buzilishlari bo’lgan bolalar bosh miya
MRT tasvirida miya po’stlog’ining atrofiyasi kognitiv
faoliyatga javob beruvchi pe- shona sohasida hamda nutqiy
faoliyatga javobgar chakka sohasida (53%) qayd etildi; - MRT
ko’rsatkichlari ma’lum ma’noda klinik, neyrop- sixologik va
neyrofiziologik
tekshiruvlar
natijalari
bilan
to’g’ri
korrelyasiyaga ega bo’ldi; - MRT tekshiruvi bolalarning
hayotlik davrida perinatal patologiyalar oqibatida bolalar bosh
miyasida ro’y bergan morfofunksional o’zgarishlarni
o’rganishga imkon beradi.
FARG’ONA VILOYATIDA AYOLLAR TOMONIDAN SODIR ETILGAN
TUGALLANGAN SUISID HOLATLARINING SUD-TIBBIY TAHLI1
Sud-tibbiy ekspertiza Bosh byurosi
Tugallangan suisid hozirgi kunda o’tkir ijli- moiy-
tibbiy muammolardan biri ekanligi ko’pchilik tomonidan
e'tirof etilgan. Jaxon sog’likni saqlash tashkilotining
ma’lumotlariga ko'ra yiliga 1.000.000 kishi. yoki kuniga
taxmi- nan 3000 dan ortiq shaxs ushbu hodisaning qur-
boni bo’layotganligi yuqoridagi fikrni tasdiqiaydi (JSST,
2005).
Sud-tibbiy ekspertiza xizmatining rasmiy hiso- bot
ma'lumotlari ushbu hodisa bizning mamlakat- da ham
ancha dolzarb ekanligini ko’rsatmoqda. Xususan, 2010
yilda tugallangan suisid bilan bog'liq jami 1624 ta
murdalar sud-tibbiy eksperti- zasi o’tkazilgan bo'Isa, 2011
yilda ushbu ko’rsatkich 1802 taga teng bo'lgan.
Autoagrcssiya harakatlarini ayollar tomonidan ham
sodir etilayotganIigi, dinamikada ularning jami suisidga
nisbatan ulushining ortib borayot- ganligi o’z joniga qasd
qilish holatlarining fojiali oqibatlarini yanada yaqqolroq
namoyon etadi [2, 3].
So’nggi holatni inobatga olib ushbu maqolada
Farg’ona viloyatida turli yillarda ayollar tomonidan sodir
etilgan tugallangan suisid hodisalarining ularning xavf
omillari nuqtai-nazaridan tahlil qilish maqsad qilindi.
Tekshiruv materiallari va usullari.
Tugallangan
suisid ijtimoiy-tibbiy hodisa ekanligini inobatga olib
tekshiruv yo’llari shartH ravishda uch davrga bo'lindi.
Bunda. birinchi davrni sobiq ittifoqning so'nggi yillari
(1985-86), ikkinchi davrni yangi mustaqil davlatni
shakllanish yillari (1995-96) va uchinchi davrni esa
dinamik iqtiso- diy rivojlanish kuzatilayotgan oxirgi ikki
yil (2010-11) tashkil etdi.
Mazkur yillarda Farg’ona viloyati STE byuro- sida
ayollar tomonidan sodir etilgan va tugallangan suisid
bilan bog'liq bo'lgan jami 300 ta murda sud-tibbiy
ekspertizasi o’tkazilgan. Tekshiruv ja- rayonida ushbu
ekspertiza materiallari atroflicha o’rganildi. Bunda
dastlab 24 ta belgidan iborat ma'lumotlar bazasi yaratildi,
ular maxsus belgi- langan tartibda kompyuterga,
Microsoft Excel das- turiga kiritildi va ularga statistik
ishlov beriidi.
tilmadi. Kichik hajmdagi araxnoidai kistalar 1- guruxda
2-guruxda nisbatan deyarli 1,5 barobarga ko’p aniqlandi
va bu bolalarning natal davrdagi jarohatlarida qon
quyulishlari bo’lganligini isboti bo’lib xizmat qiladi.
Xulosa.
MMD si bo’lgan bolalarning neyrovi-
zualizasion MRT tekshiruvlari natijalarini tahlil qilib
quyidagi
xulosa'aiga
kelish
munikin:-
diqqat
yetishmovchiiigi va giperaktivlik sindromi bo’lgan
bolalar bosh miya MRT tasvirida asosan po’stloq
atrofiyasi kognitiv hamda xulq faoliyatla- riga javob
beruvchi .hona sohasida (40%) kuza-
Adabiyotlar
1.
Azimova X.M. Роль перинатальных факторов в нарушениях нервно-психического развития детей
раннего возраста // Неврология. - Ташкент, 2006.-№1 (29).-С. 20-23.
2.
Ахутина Т.В., Пылаева Н.М. Методология нейропсихологического сопровождения детей с
неравномерностью развития психических функций / А.Р. Лурия и психология XXI века. Доклады
II Международной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения А. Р. Лурия /Под ред.
Т. В. Ахутиной и Ж. М. Глозман. - М.: ООО Федоровец, 2003. - С. 181-189.
3.
Ибодуллаев З.Р. Сопоставительное изучение нейропсихологимеских синдромов и данных
компьютерной (магнитно-резонансной) томографии при церебральных инсультах полушарной
локализации /■'Неврология. - Ташкент. 2004. -Т.1, №21. -С. 24-25.
4.
Муминова Л.Р. Рухий ривожланишда оркада колган бошлангич синф укувчиларнинг
диагностикаси /•Метод, тавсиялар. Тошкент, 2004.29 бет
5.
Shaw Р.. Lerch .1., Greenstein D., Sharp W. l ongitudinal mapping of conical thichness and clinical
outcome in children and adolescents with attentiondeficit hyperactivity disorder // Arch. Gen. Psych. -
2006. - Vol. 63, № 5. - P. 540-549.
6.
G’iyosov Z.A.,
Maxsumxonov K.A.,
Yulchiev A.A.
