Узбек халқи ўзининг неча минг йиллик тарихига эга. Ҳар қандай миллат ўз тарихи давомида ўзининг аждодлари қандай инсон бўлганини, уларнинг яшаш тарзини билмоги ва шу билан бирга тарихий меросини ҳам авайлаб асрамоги керак.
Ушбу мақолада электрон тижоратни ривожлантиришда транспорт-логистакининг роли ва унинг турлари келтирилган, логистика соҳасида аҳборот теҳнологияларининг роли ўрганилган
Корея ва Ўзбекистон ўртасида 1992 йилда дипломатик алоқалар ўрнатилганидан буён ўзаро манфаатли ҳамкорлик ва ишончга асосланган икки мамлакат ҳар йили турли соҳаларда дўстона муносабатларни ривожлантирмоқдалар. Хусусан, 2019 йилда Корея ва Ўзбекистоннинг “Махсус стратегик шериклик муносабатлари” даражасига кўтарилиши икки мамлакат ўртасидаги муносабатларда муҳим воқеа бўлди. Ушбу ютуқлар бир лаҳзада қўлга киритилмаган, балки бу икки мамлакат сўнгги 30 йил ичида бир-бирига ишонгани, ҳамкорлик қилгани ва бир-бирини қўллаб қувватлаш учун қилган саъй-ҳаракатлари натижасидир. 2021 йил Корея ва Ўзбекистон ўртасидаги дипломатик муносабатларнинг 30 йиллиги нишонланади. 1992 йилда дипломатик алоқалар илк бор ўрнатилганидан бери, ҳозирги кунгача икки мамлакат ўртасидаги дипломатик муносабатлар миқдор ва сифат жиҳатидан ўсиб бормоқда. Бугунга келиб, Корея ва Ўзбекистон президентлари баъзан бир-бирларини "Ака-Ука" деб чақиришади, баъзан эса бир-бирларини “ҳақиқий дўстлар” деб таърифлашади. Корея ва Ўзбекистон чин биродар мамлакатларга айланишди. Шунга кўра, бир-бирлари учун стратегик муҳим шериклар сифатида дипломатик, иқтисодий, ижтимоий, шунингдек соғлиқни сақлаш, маданий ва меҳнат алмашинуви каби турли соҳаларда алоқаларни фаол ривожлантириб келаётган Корея ва Ўзбекистон келажакда ҳамкорликни кенгайтирса ва бир-бирининг эҳтиёжларини қондирса ҳамда биргаликда ривожланса, катта синергия эффекти юзага келиши кутилмоқда.
Ҳозирги пайтда хорижий тилларни ўрганиш ва ўргатишга юртимизда катта аҳамият берилмоқда. Чунки, жаҳон ҳамжамиятидан ўзига муносиб ўрин эгаллашга интилаётган мамлакатимиз дунёнинг кўпгина мамлакатлари билан иқтисодий, сиёсий, маданий, дипломатик, илмий-маърифий ҳамда бошқа жуда кўп соҳаларда алоқаларни ўрнатаяпти. Бу эса, ўз навбатида, чет тилларини, жумладан, араб тилини ва унинг тенгсиз гўзаллигини, тарихи ва грамматикасини, қолверса, ҳозирги замонда бу тилнинг дунё тилларидан бири сифатида чуқур ўзлаштирилиши муҳим вазифалардан бирига айланиб бораётганини кўрсатмоқда. Шунингдек, уни мукаммал ўзлаштириш учун грамматик қонун-қоидалари, терминларини таржима манбалардан эмас, балки асл манбалардан ҳам ўрганиш давр тақозосидир. Маълумки, она тилимизда мавжуд олтита келишик, араб тилида учта келишикда мужассамлашган ва улар бош, қаратқич ва тушум келишикларидир. Бош келишик олти ўринда, қаратқич келишиги икки ўринда, тушум келишиги эса ўн бир ўринда ишлатилади. Кўриниб турибдики, араб тилида энг кўп ишлатиладиган келишик, бу тушум келишиги бўлиб, гап бўлакларининг кўпгина қисми мана шу келишикда ифодаланади. Араб тили грамматикасида воситасиз тўлдирувчи тушум келишигида ифодаланади ҳамда гапнинг эга ва кесимидан кейин келади. Шу ўринда, машҳур тилшунос олим Мустафо Ғалайиний ўзининг “ َرَعلا ِسوُرُّدلا ُعِماَج ِةَّيِب” асарида бошқа наҳвшунос олимлардан фарқли равишда, воситасиз тўлдирувчини икки тур (аниқ ва яширин)га бўлгани ва ўз ўрнида уларни ҳам бир неча турларга бўлиниши ҳақида маълумотлар бериб ўтганини таъкидлаб ўтиш зарур. Шунингдек, олимнинг юқорида зикр қилинган асарида воситасиз тўлдирувчи ҳақида бошқа манбаларда учрамайдиган яна кўплаб маълумотларни учратиш мумкин. Улардан “масдари муъаввал” ёки “жумла муъаввал” билан ифодаланган воситасиз тўлдирувчилардир. Юқорида маълумот берилганидек, мафъулун биҳи, яъни воситасиз тўлдирувчининг келиши гапда ўтимли феълларнинг ишлатилши билан боғлиқ. Шу нуқтаи назарда тилшунос олимлар мана шу феълларни ҳам тўрт турга бўлганлар. Жумладан, Ўрта асрнинг машҳур тилшунос олими Саййид Шариф Журжоний ўзининг “Наҳви Мир” номли асарида уларни битта, иккита ва учта воситасиз тўлдирувчининг келишини талаб қилувчи ҳамда от-кесимли гапнинг эга ва кесимини воситасиз тўлдирувчига айлантирувчи феъллар, деб номлаган.
Большинство тюркоязычных этнических групп (гунны, тюрки, огузы, печенеги, кипчаки, канглы и др.) в определенный период времени оседали и формировались в Приаралье в народности из различных этнических компонентов. Они оставили свой след в культуре народов, формировавшийся на данной территории. Среди них надо особо отметить печенегов, кипчаков, канглы, которые играли немаловажную роль в этнокультурных контактах населения Приаралья, особенно в этногенезе каракалпаков
Мақолада “Амир Темур ва Темурийлар даври тарихий ва маданий меросининг Ўзбекистон Республикаси ва жаҳон тарихидаги аҳамияти” масаласи махсус ишчи модел асосида тизимли таҳлил имкониятлари доирасида кўриб чиқилган.
Мазкур мақолада Ўзбекистонда бенгал тили тадқиқотига оид муаммолар ва истиқболдаги вазифалар ҳақидаги фикрлар ёритилган. Шунингдек, Ўзбекистон ҳамда Бангладеш Республикаларининг жуда қадимги маданий алоқаларига тўхталиб ўтилган. ХХ аср бошларига қадар Ўрта Осиёда илк маротаба ҳинд тилини ўрганишга оид чора-тадбирлар тўғрисида изоҳлар келтирилган. Шу аснода ҳиндий тилининг ўқитилиш тарихи, Жанубий Осиё тиллари (ЖОТ) кафед-расининг кўп меҳнат ва қийинчилик билан очилганлиги, ҳиндий тилини ўргатишни бошлаб берган рус тилшунос олимларининг беназир меҳнати ҳақида шарҳлар берилган. Муаммонинг асосий моҳияти асносида Тошкент давлат шарқшунослик университети Жанубий Осиё тиллари кафедрасида бенгал тилини ўқитишнинг бошланиш тарихи, илк бор қайси устозлар дарс берганлиги ҳақида мулоҳазалар баён қилинган. ТДШУда бенгал тили ўқитишнинг қай тариқа поёнига етганлиги, ҳозирги кунда ушбу муаммоларга тегишли вазифалар хусусида сўз боради. Ҳозирга қадар бенгал тили ўқитиш борасида қўлга киритилган ютуқлар ҳақида алоҳида таъкидланган. Юқорида баён қилинган масалалар юзасидан тўлиқ маълумотлар келтирилган.
Мазкур илмий мақолада Ўзбекистон Республикаси вилоятларида ХХРнинг бизнес фаолияти, ривожланиш хусусиятлари ва истиқболлари, шунингдек, таъсири масалалари таҳлилга тортилади.
Бугун хар бир ижтимоий, сиёсий, иқтисодий ва халқаро ўзгариш, ислоҳотлар умуминсоний маданиятга нима беради, деган савол нуқтаи назаридан баҳоланмоқда. Глобал тараққиёт миллий маданиятларни инкор этмайди, балки уларни янада ривожлантиришни, имкониятлардан фойдаланиб жаҳон ҳамжамиятини мустаҳкамлашни назарда тутади. Жахон халклари интеграция ва глобализация йўлидан бораётган экан, ушбу жараёнларни позитив воқеликка айлантириш учуй миллий маданиятлар олдидаги муаммоларни хам хал этиш талаб қилипади.
Мазкур мақолада XVII аср охирги чорагида ижод қилган кўплаб япон адабиёт вакиллари ижодининг шаклланишига катта таъсир этган наср – “каназоши” ҳамда унинг япон ўрта асрлар адабиёти тараққиётида тутган ўрни ҳақида сўз боради. “Каназоши” насрининг жанрий хусусиятлари, ривожланиш тенденцияларини таҳлил қилиш ишнинг мақсади, ҳамда унинг сюжетли ва сюжетсиз жанрларини аниқлаш, ҳар бир жанрнинг шаклланишига таъсир этган омилларни кўрсатиб бериш ва таҳлиллар орқали уларнинг бадиий хусусиятларини аниқлаш эса тадқиқоднинг вазифаси ҳисобланади. Ушбу мақсад ва вазифаларнинг бажарилишида маданий – тарихий, қиёсий – тарихий таҳлил методларидан фойдаланилади. Мақолада дастлаб, каназоши насрининг диний – ахлоқий асарлари, ҳарбий руҳдаги воқеа – ҳодисаларнинг хроникалари ҳисобланмиш сюжетсиз жанрларининг ўзига хос жиҳатлари “Киёмизу моногатари”, “Гион моногатари”, “Укигумо моногатари” каби танлаб олинган намуналарнинг таҳлилига таянилган ҳолда кўрсатилиб берилади. Сўнг, “Нинин бикуни”, “Шичинин бикуни” номли асарлар орқали буддавийлик таълимоти ғояларини илгари сурган Сузуки Шёсан, хитой адабиёти таъсирида яратилган “Отоги боко”, “Жигоку о митэ ёмигаэри”, “Инухарико” каби сеҳрли – фантастик асарлари билан машхур бўлган Асаи Рёининг ижоди мисолида XVII аср япон насрининг сюжетли жанрлари тавсифланади. Жумладан, ўрта аср япон адабиёти учун анъанавий жанр бўлмиш ишқий қиссалардаги воқеликни англашнинг янги бадиий принциплари “Цую доно моногатари”, “Зэраку моногатари” асарларининг таҳлиллари орқали очиб берилади. Тарихий шарт – шароитлар ва бадиий эхтиёжлар натижаси ўлароқ юзага келган “хёбанки” ва “мэйшёки” каби каназоши жанрларининг ўша давр японлар ҳаётидаги амалий аҳамияти ҳақида фикр юритилади. “Чикусай моногатари” ва “Нанива моногатари” асарлари мисолида эса уларнинг бадиий жиҳатлари ёритилади. Мақолада XVII аср япон адабиётида қисқа кулгули ҳикоялар – “ракуго” жанри ҳамда ўша даврда урф бўлган классик асарлар пародияларининг юзага келиш шароитлари, уларнинг шаҳар маданияти ва адабиётининг шаклланишида ўрни тўғрисида ҳам таҳлилий мулоҳазалар келтирилади.
Этник жамоаларнинг мавжудлиги ва уларнинг меҳнат фаолиятига ёрдам берадиган энг муҳим омил бу – миллий онгдир. Миллий онг нафақат уларни ташкил этишнинг зарурий шарти, шу билан бирга этник жамоаларнинг ажралмас хусусиятидир. Миллий онг туфайли жамоалар ягона организмга бирлашиб, уларга ижтимоий, сиёсий ва маданий жараёнларнинг фаол иштирокчисига айланишларига имкон беради.
Мақолада Амир Темур даврида солиқ тизими, деҳқончилик ва ободончилик ишларига эътибор бериб, ўз давлатида адолат мезонларини ўрнатишга ҳаракат қилганлиги ва яна мамлакатда тасвирий санъат- миниатюра санъати ва монументал рассомликда ҳам юксалиш рўй берганлиги ёритилган. асосланганлигини “Темур тузуклари”дан мисоллар келтириб баён қилган.
Жаҳон амалиёти шуни кўрсатадики, турли давлатлар ўртасида аҳоли миграциясининг кучайиши шу мамлакат қонунчилиги билан ҳам муносбатга киришишига олиб келади. Ушбу миграция туфайли, энг аввало оила ҳамда меҳнат ва фуқаролик институтлари ривожланганлигининг гувоҳи бўламиз. Охирги йилларда халқлар ўртасида иқтисодий, маданий, сиёсий алоқаларнинг кучайиши натижасида эса чет эл элементи билан мураккаблашган никоҳларнинг кўпайиши, аралаш никоҳлардан дунёга келган болаларнинг ҳуқуқий тақдири турли давлат қонунчилигида турлича ҳал қилинади. Бу борада бир қанча масалаларда бир хил муаммолар вужудга келади, хусусан: 1) никоҳни вужудга келитирувчи моддий ҳуқуқий асослари; 2) хорижий эр ёки хотиннинг шахсий номулкий ва мулкий ҳуқуқлари; 3) хорижий никоҳлардан туғилган болаларнинг алимент ҳуқуқларидир. 1 Жумладан, алимент мажбуриятлари ҳамда уларни ўзга давлат ҳудудида ундириш тартиби, хорижий судларнинг қарорларини чет мамлакатларда ижроси каби муҳим масалалар хозирги замон ҳуқуқининг долзарб муамоларидан бири бўлиб қолмоқда.
Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларда, хусусан, Узбекистан Республикаси Президентининг “Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш бўйича қўшимча чора тадбирлар тўғрисида” 2019 йил 3 майдаги ПҚ-4307-сон қарорига мувофиқ ёшларни мустақил ҳаётга кафолатли тайёрлаш, тарбиянинг ҳомиладорлик давридан бошланиб, 18 ёшигача давом этадиган, тадрижийлик ва узлу ксизлигига асосланган метод икани ишлаб чиқиш ва ҳаётга татбиқ этиш, ёшларни шахе сифатида ўз-ўзини ривожлантиришга йўналтириш, дунёқараши кенг, фаол фуқаролар этиб тарбиялаш жамият ҳаётининг барча соҳаларида маънавий омиллар устиворлигини, жумладан таълим соҳасини ҳам таъминлашга даъват этилгандир. Эркин демократик ва фуқаролик жамияти, ҳуқуқий давлат қурилаётган ҳозирги шароитда оилага хос маданий хусусиятларни илмий тадқиқ этиш, шу асосда унинг такомиллашувига кўмаклашиш нафақат жамият, балки ҳар бир фуқаронинг ҳам муқаддас бурчидир.
Мазкур мақолада Ўзбекистон ва ЮНЕСКО ўртасидаги муносабатларнинг шаклланиши, ўзаро ҳамкорликнинг учта даврга тақсимланиши ва бу жараёнлардаги алоқаларнинг ташкилий-ҳуқуқий жиҳатлари ёритилади. Мақоланинг мақсади Ўзбекистон-ЮНЕСКО муносабатлари шаклланиши, ўзаро алоқаларнинг устувор йўналишлари ва бу борада ташкилий-ҳуқуқий жиҳатларни ўрганишдан иборат бўлиб, унда Ўзбекистон-ЮНЕСКО муносабатлари шаклланишини даврлар орқали ўрганиб чиқиш, икки томон ўртасидаги ҳамкорликнинг ташкилий ва ҳуқуқий асосларини кўриб чиқиш ва ЮНЕСКО дастурларида кўзда тутилган мақсад ва вазифаларни Ўзбекистонда амалга ошириш бўйича ҳамкорлик ишларини жадаллаштириш масалаларини таҳлил этиш вазифалари белгилаб олинган. Илмий мақолани ёзишда тарихийлик, тизимли ва мантиқий таҳлил, ивент, шунингдек, контент таҳлил усулларидан фойдаланилди. Ўзбекистон ва ЮНЕСКО ҳамкорлиги шаклланиши ва ривожланиши ҳар бир даврда ўзига хос хусусиятга эга эканлиги ва ўзаро муносабатларда янги йўналишдаги дастурлар ва лойиҳалар ишлаб чиқиш зарурати асосланган.
Ушбу мақолада Буюк Ипак йўли даврида хитой тили сўз бирикмаларига форс тилининг таъсирини кўриб чиқилади. Буюк ипак йўли инсоният тарихидаги энг муҳим цивилизация лойиҳасидир. Ҳозиргача унинг аҳамияти ўрганилмаган ва тўлиқ тушунилмаган. Йўллар нафақат маҳсулотлар билан карвонларни, балки ғояларни, маданиятни, урф-одатларни жадал алмаштириб олиб келар эди. Иқтисодиёт ва маданиятнинг юксалиши, мамлакатларнинг ривожланиши ва антик даврдан ўрта асрларга ўтиши, асосан, дунёнинг турли бурчакларида жойлашган давлатлар ва халқларни бирлаштирган ушбу муҳим йўлнинг ишлашига боғлиқ эди. Эрон, илгари Форс ва Парфия деб номланган, у милоддан аввалги II асрда Хитой билан дўстона алоқаларни сақлаб қолган ва "Буюк Ипак йўли"да иқтисодий ва маданий алмашинувларга эга бўлган давлат эди. Мақоланинг асосий қисми эса четдан кирган сўзларни очиб беради, 外来词 wàилáи cì, сўзма-сўз "ташқаридан келган сўзлар" деган маънони билдиради. Бир тилнинг бошқасига таъсири фонетика ёки грамматикада эмас, балки сўз бирикмаларида, бир тилдан иккинчи бир тилга кириб келган сўзда яққол намоён бўлади. Хитой ва форс тилларида бир оз лексик бирликлар пайдо бўлишининг тарихий шартлари кўриб чиқилди, шунингдек, хитой ва форс тилларида бир хил лексемалар талаффузининг ўхшашлиги ва фарқлари аниқланди. Ушбу мақоланинг қиймати шундан иборатки, у кейинги тадқиқотлар учун асос ва қўшимча материал бўлиши мумкин, шунингдек, тилшунослар ва шарқий маданият мутахассислари учун янги маълумотлар беради.