Фестницврача, Самарканд
2014, № 1
<Dofyor axfarotnomasi, Satnarqand
4
ovozini eshitish tufayli qo'rquv hissi) bularga qo’shimcha
holda bemorda nafas olishning, yutinishning qiyinlashuvi,
bundan tashqari bosh og’rig’i, talvasa sindromi, qayd
qilish, akustikofobiya (qattiq ovozga qo’rquv) belgilari
kuzatilgan. Bemorlar shifoxona sharoitida davolanishda
simptomatik muolajalarini olishgan. Shundan so’ng
bemorlarda bosh miya faoliyatining buzilishi, parez-
paralichlar, nafas, yurak faoliyatining yetishmovchiligi
o'lim yuz bergan.
Xulosa.
Samarqand viloyatining Past-
darg’om, Bulung’ur tumanlarida Payariq,
nisbatan ko'p tarqalganligini inobatga olib, bu tumanlarda
kasallikning
epidemiologik
holatini
yaxshilashga
qaratilgan chora-tadbirlami va veterinariya nazoratini
kuchaytirish lozim.
Kasallik asosan maktab yoshdagi bolalarda ko'p
kuzatilganligi sababli maktablarda, shu- ningdek,
boshlangich ta’lim muassasalarida sanitariya-oqartiruv
ishlarini yo’lga qo’yish, antirabik vaksina va
immunoglobulinning naqadar muhimligini tushuntirish,
ota-onalar orasida shu kasallik profilaktikasi bo'yicha
ma’ruzalar tashkil qilish lozim.
BRUSELLYOZ KASALLIGIDA YURAK-QON TOMIR TIZIMIDA BO’LADIGAN
O’ZGARISHLAR
SaniMI (rektor - prof. Shamsiev A.M.) yuqumli kasalliklar, epidemiologiya va derma- tovenerologiya
kafedrasi
Tadqiqotning
dolzarbligi.
Brusellyoz
bilan
kasallanish va u bilan kurashish xozirgi vaqtda
O’zbekiston
Respublikasi
Sog’likni
Saqlash
Vazirligining asosiy muammolaridan biri bo’lib
kelmoqda.
Respublikamizning
ayrim
ma'muriy
territoriyalarida, jumladan Navoiy, Jizzax, Buxoro,
Qashqadaryo,
Samarqand
viloyatlarida
brusellyoz
bo’yicha epidemik jarayon nostabil bo’lib kelmoqda.
Jahon Sog’iigni Saqlash Tashkiloti ma’lumotiga ko’ra
brusellyoz
kasalligi
aktual
muammolardan
biri
hisoblanadi, chunki sporadik kasallanishi yuqori darajada
turadi va pasayish tendensiyasiga ega emas. Brusellyoz
bilan kasailangan bemorlarda turli a'zo va tizimlar
zararlanadi, shu jumladan yurak qon tomir sistemasida
ham o’zgarishlar kuzatiladi (N.N. Ostrovskiy , 1996, E.S.
Belozerov, 2000, V.I. Pokrovskiy,2003).
Ko’pchilik mualliflaming ma'lumotlariga qaraydigan
bo’lsak, brusellyozning turli xil shakllari bilan
kasailangan
kasallarda:
kardialgiya
(9,5%-18%),
taxikardiya, (2,8-22,5%), bradikardiya, (2,3-6%), sinusli
aritmiya (4,8%- 25%), ekstrasistoliya, qorinchalar ichi
blokadasi (7,1-31%), yurak tonlari bo’g’iqligi (18%-
72%), yurak cho’qqisida sistolik shovqin (2,8%-44%),
yurak chegaralarining chapga kengayishi. (4,2%)
Adabiyotlardagi ma'lumotlariga kora, brusellyoz bilan
kasailangan
kasallarda:
miokardit
(2,5-
5,8%),
miokardiodistrofiya (5,4%-40%) tashhislanadi. (G.F.
Barbanchik 1999, V.A. Barsel, V.D. Vaxlev, 1998).
Tadqiqotning maqsadi:
Brusellyoz
kasalligida yurak qon tomir tizimi zararianishini
o’rganish va ushbu kasallik bilan og’rigan bemorlarda
yurak qon tomir tizimidagi o’zgarishlami aniqlash va
vaqtida yqori sifatli yordam ko’rsatishni tashkillashtirish.
Tekshirish
materiallari
va
uslublari:
biz
Samarkand
viloyat
yuquumli
kasalliklar
klinik
shifoxonasida oxirgi 3 yil davomida brusellyoz tashhisi
bilan davolangan lOOta bemorlami klinik va instrumental
tekshirdik. Bemorlar yoshi 16 dan 69 yoshgacha bo’lgan
diapazon orasida edi. Shundan 56 ta bemor o’tkir
brusellyoz, 19 ta bemor o’tkir osti brusellyoz va 25 ta
bemor surunkali brusellyoz tashhisi bilan davolangan.
Tashhis klinik va epidemiologik ma'lumotlarga
asoslanib, labarator tekshiruvlar natijasi bilan tasdiqlanib
qo’yilgan
bo’lib,
Xedelson,
Rayt
serologik
reaksiyalarining brusellyozli eritrositar diagnostikasi
bilan musbat
sababli
Adabiyotlar
1. Канторович P.A. Современные проблемы экологии и природной очаговости бешенства
И
Природно-очаговые антропозоонозы: Тез. докл. IX
Всесоюзн. конф. Омск, 2006. - С.59-60. 2. Ботвинкин А.Д. Особенности эпидемиологии гидрофобии и экологии вируса бешенства в условиях
преобладания очагов природного типа
И
М., 2002. -С.58-62. 3. Алимов, Д. М. О природной очаговости бешенства в Узбекистане // М„ 1999.
- С. 9 4.Онищенко Г.Г. Распространение вирусных природно-очаговых инфекций в Российской Федерации и меры по их профилактике //
Эпид, и инф. Болезни. М., -2000. -№4. -С.4-8. 5.Усманов У.М., Усманов А.М. Медико-социальные аспекты бешенства в Республике
Узбекистан // Ташкент: НИИ СГ и ПЗ., 2000. - С. 145
Qurbonova L.M.,
Shodieva D.A.,
Orziqulov А.О.,
Baxrieva Z.
5
<Вестни\врача, Самарканд
natijasiga asoslanib qo’yildi.
Bemorlaminng yurak-qon tomir tizimini tekshirar
ekanmiz, asosan quyidagi klinik va instrumental
tekshiruvlami o’tkazdik.
Klinik va instrumental tekshiruvlardan:
•bemorlaming yurak va qon aylanish tizimi faoliyati
buzilishiga oid shikoyatlari
•puls ko’rsatgichlari
•yurak auskultasiyasi
•arterial qon bosimi ko’rsatgichlari
• elektrokrdiografiya natijalarini aniqladik.
Olingan natijalar:
Bemorlaming turar joyiga qarab
taqsimlaydigan bo’lsak, shifoxonamizga murojaat qilgan
bemorlaming 7 tasi Qashqadaryo viloyatidan, 22 tasi
Jizzax viloyatidan, Surxondaryo viloyatidan 1 ta bemor va
qolgan 70 ta bemoming doimiy turar joylari Samarqand
viloyatidir. Samarqand viloyatida yashovchilami turar
joylari boyicha taqsimlaydigan bo’lsak, Nurobod
tumanida yashovchi bemorlar 17 kishi, Qo’shrobodliklar
7 kishi, Payariqdan 9 kishi, Urgutdan 10 ta bemor,
Pastdarg’omliklar 8 kishi, Bulung’ur tumanidan 4 ta
bemor, Joinboy tumanidan 3 ta bemor, Tayloq tumanidan
3 ta bemor, Samarqand tumanidan 5 ta bemor, Samarqand
shahridan 2 ta bemor, Ishtixon va Kattaqo’rg’on
tumanlaridan 1 ta dan bemomi tekshirdik.
Brusellyoz bilan kasallangan bemorlaming yurak-qon
tomir tizimini tekshirganimizda brusellyozning o’tkir
shakli bilan og’rigan 42 (75%)ta bemorda, o’tkir osti
shakli bilan og’rigan 16 (84.2%)ta bemorda va surunkali
shakli bilan og’rigan 20 ta (80%) bemorda yurak - qon
tomir tomonidan o’zgarishlar aniqlandi. Bunda o’tkir
brusellyoz bilan og’rigan kasallaming 67.8% ida ya’ni 38
ta bemorda va surunkali shakli bilan og’rigan 48% ida
ya’ni 12 ta bemorda, xamda o’tkir osti shakli bilan
og’rigan 47.3% ida ya’ni 9 ta bemorda kardiomiopatiyani,
o’tkir brusellyoz bilan og’rigan kasallaming 7.1% ida
ya’ni 4 ta bemorda va surunkali shakli bilan og’rigan 28%
ida ya’ni 7 ta bemorda, hamda o’tkir osti shakli bilan
og’rigan 36.8% ida ya’ni 7 ta bemorda miokarditni.
Surunkali miokardit bilan og’rigan l(4%)ta bemorda
perikardit tashhisi qo’yilgan.
«Miokardit»
tashhisi
Nyu-York
yurak
assosiasiyasining kriteriyalariga (NYHA 1964, 1973)
asoslanilib tashhislandi. «Kardiomiopatiya» tashhisi
JSSTning 1995 yilgi klassifikasiyasi asosida va
«Perikardit»
tashhisi
perikardit
kasalliklari
klassifikasiyasi MKB-X (JSST, Jeneva, 1992)asosida
tashhislandi.
Yurak-qon tomir tizimi zararlanishiga e'tibor
qaratadigan bo’lsak, brusellyozning ham o’tkir, ham
surunkali
shakli
bilan
o’g’rigan
bemorlaming
shikoyatlarida yurak sohasida og’riq va yurakning
(Doctor ахЬоШпспнах'., Samarqand
tez-tez
urishiga shikoyatlaming salmoqli qismini tashkil qiladi.
Yurak sohasidagi og’riqni xarakterlab berish so’ralganida
ko’pchilik bemorlar aniq xarakteristika bera olmadi va bu
asosan sanchuvchi og’riqqa o’xshaydi deb ta'riflashdi.
Og’riqlar sutkaning turli vaqtlarida vujudga kelib ba'zan
2-3 soatgacha davoin etgan bo’lib, nitroglisirin bilan
og’rik bartaraf bo’lmaganiga e'tibor qaratadigan bo’lsak
bular stenokardiya xarakteridagi og’riq emas.
Brusellyozning o’tkir shakli bilan og’rigan
bemorlaming 25 tasida (44.6%) kardialgiya, 28 tasida
(50%) taxikardiya, 1 tasida (1.8%) inspirator xansirash, 4
ta bemorda (7.1%) yurak chegaralarining chapga siljishi,
29 tasida (51.7%) yurak tonlarining bo’g’iqligi, 19 ta
bemorda (33.9%) yurak cho’qqisida sistolik shovqin
aniqlanildi. O’tkir brusellyoz bilan kasallangan
kasallardagi qon bosimi ko’rsatgichlariga e'tibor
qaratadigan bo’lsak, bemorlardagi sistolik arterial qon
bosimi ayollarda o’rtacha 90,6±0.88, erkaklarda esa
98,5±0.83, diastolik qon bosimi ayollarda o’rtacha
67.6±0.42, erkaklarda esa 70.5±1.2 ni tashkil qildi.
Brusellyozning o’tkir osti shakli bilan og’rigan
bemorlaming 14 tasida (73.6%) kardialgiya, 16 tasida
(84,2%) taxikardiya, 2 ta bemorda (10.5%) yurak
chegaralarining chapga siljishi, 10 tasida (52.6%) yurak
tonlarining bo’g’iqligi, 8 ta bemorda (42.1%) yurak
chuqqisida sistolik shovqin aniqlanildi. O’tkir osti
brusellyoz bilan kasallangan kasallardagi qon bosimi
ko’rsatgichlariga
e'tibor
qaratadigan
bo’lsak,
bemorlardagi sistolik arterial qon bosimi ayollarda
o’rtacha 91,2±0.63, erkaklarda esa 96,5±0,85, diastolik
qon bosimi ayollarda o’rtacha 64.6±0.82, erkaklarda esa
72.8±1.1 ni tashkil qildi.
Brusellyozning surunkali shakli bilan og’rigan
bemorlaming 20 tasida (80%) kardialgiya, 19 tasida (76%)
taxikardiya, 2 tasida (8%) inspirator hansirash, 6 ta
bemorda (24%) yurak chegaralarining chapga siljishi, 22
tasida (88%) yurak tonlarining bo’g’iqligi, 18 ta bemorda
(72%) yurak chuqqisida sistolik shovqin aniqlanildi.
Surunkali brusellyoz bilan kasallangan kasallardagi qon
bosimi ko’rsatgichlariga e'tibor qaratadigan bo’lsak,
bemorlardagi sistolik arterial qon bosimi ayollarda
o’rtacha 89.3±0.88, erkaklarda esa 94,5±0,75, diastolik
qon bosimi ayollarda o’rtacha 60.3±0.56, erkaklarda esa
70.3±1.6 ni tashkil qildi.
Brusellyozning turli shakllari bilan og’rigan
bemorlarda
qayd
qilingan
elektrokardiogramma
natijalarini tahlil qiladigan bo’lsak, EKG dagi o’zgarishlar
87 ta kasallarda (87%) aniqlanildi. EKG dagi
o’zgarishlarga ritm buzilish,
2014, № 1
Фестник^врача, Самарканд
2014, № 1
<Dofaor axporotnomasi, Samarqancf
6
avtomatizm buzilish, o’tkazuvchanlik buzilishi hoi lari
aniqlanildi.
Xulosa:
Xulosa o’rnida shuni aytish lozimki,
brusellyoz bilan og’rigan barcha bemorlami yurak-qon
tomir tizimi faoliyatini klinik va instrumental tekshirishni
tashkil qilish, barcha bemorlarga elektrokardiografik
tekshiruv o’tkazish va yurak-qon tomir tizimi faoliyati
buzilishi aniqlangan barcha bemorlarga kardiolog
ko’riginiya tavsiya qilish zarur.
Adabiyotlar
1.Белозеров E.C. Органопатология при бруцеллезе /Е.С. Белозеров, Е.И. Змушко
И
Сборник научных трудов VI Республиканской научно- практической
конференции "Зоонозы: Актуальные проблемы в клинике и эксперименте". - Махачкала, 2000. - С.131-137. 2.Островский Н.Н. Бруцеллез (руководство
по инфекционным болезням) /Под ред. Покровского В.М., Лобана К.М.; Н.Н. Островский, Ю.Ф. Щербак. -М.: Медицина, 1996. - С. 135-148’. 3.
Покровский В.И. Актуальные проблемы инфекционной патологии / В.И. Покровский. В.В. Малеев //Эпидемиология и инфекционные болезни. - 1999.-
№2,- С. 17-20. Д.Барбанчик Г.Ф. Сосуды и сердце при бруцеллезе: дисс. ... докт. мед. на-: ук: Омск, 1999.- С. 3-111. 5.Барсель В.А. Состояние системы
перекисного окисления липидов у больных ишемической болезнью сердца /В.А. Барсель, И.С. Щедрина, В.Д. Вахляев/ЛСардиология.- 1998.-Т. 38, № 5.
- С. 18-20.
BRUSELLYOZ BILAN OG’RIGAN BEMORLARDA
ELEKTROKARDIOGRAMMANING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
SamMI (rektor - prof. Shamsiev A.M.) yuqumli kasalliklar, epidemiologiya va derma- tovenerologiya
kafedrasi
Mavzuning dolzarbligi:
Brusellyoz
infeksiyada yurak-qon tomir tizimining zararlanishi
patogenetik darajada isbotlab berilgan. Ko’pchilik
mualliflar ma'lumotlariga qaraganda, brusellyoz bilan
og’rigan
bemorlarda
yurak-qon
tomir tizimining
zararlanishi
miokarditlar,
miokardiodistrofiyalar,
perikarditlar rivojlanishi bilan xarakterlanadi (Arbulieva
E.A. 2000, Zenkov N.K., 1996). Ko’pincha bu
orzgarishlar fiinksional xarakterda bo’lib, faqatgina
maxsus tekshiruvlar natijasidagina aniqlanilishi mumkin.
Shuning uchun ham infeksion kasalliklarda shu jumladan
brusellyoz kasalligida xam yurak-qon tomir tizimi
tomonidagi fiinksional o’zgarishlaming darajasi va
xarakterini aniqlash uchun turli xildagi instrumental
tekshiruv usullardan, eng awalo esa elektrokardiografiya
usulida foydalanish maqsadga muvofiqdir. Shuni
ta'kidlash
lozimki,
brusellyozda
elektrokardiogrammadagi ozgarishlar qaytar xarakterga
ega bo’lib, miokarddagi diffuz- distrofik buzilishni
ko’rsatadi. Ba'zi hollarda bu o’zgarishlar turg’un
xarakterga ega bo’lib, bu miokarddagi turg’un
o’zgarishlardan dalolatdir.
N.D. Yushuk va hammualliflar olib borgan EKG
tekshiruvlarda quyidagi o’zgarishlami aniqlashgan:
avtomatizm buzilishi (sinusli bradikardiya, aritmiya,
taxikardiya) - 69.7% brusellyozning o’tkir shakli bilan
og’rigan bemorlarda va 35.8% brusellyozning surunkali
shakli bilan og’rigan bemorlarda aniqlangan. Yurak ichi
o’tkazuvchanligining
buzilishi
(AV-
blokadalar,
qorinchalar ichi blokadasi ekstrasistoliyasi yurak
qo’zg’aluvchanligining buzilishi (qorinchalar usti
ekstrasistoliyasi va qorinchalar ekstrasistoliyasi) 23,1%
brusellyozning o’tkir shakli bilan og’rigan bemorlarda va
20.4% brusellyozning surunkali shakli bilan og’rigan
bemorlarda kuzatilgan. Repolyarizasiyaning buzilishi
(qorinchalar kompleksining oxirgi qismining o’zgarishi,
qorinchalarning erta repolyarizasiyasi sindromi) 20%
brusellyozning o’tkir shakli bilan og’rigan bemorlarda va
12.3% brusellyozning surunkali shakli bilan og’rigan
bemorlarda aniqlangan.
Tadqiqotning maqsadi:
Brusellyoz
kasalligida yurak qon tomir tizimi zararlanishini
o’rganish va ushbu kasallik bilan og’rigan bemorlarda
yurak qon tomir tizimidagi o’zgarishlami erta aniqlash
vaqtida
yuqori
sifatli
yordam
k
o’rsatishni
tashkillashtirish.
Teksbirish materiallari va uslublari:
Samarkand
viloyat yuqumli kasalliklar klinik shifoxonasida oxirgi 3
yil davomida brusellyoz tashxisi bilan davolangan 100 ta
bemorlami klinik va instrumental tekshirdik. Bemorlar
yoshi 16 dan 69 yoshgacha b o’lgan diapazon orasida edi.
Shundan 56 ta bemor o’tkir brusellyoz, 19 ta bemor o’tkir
osti brusellyoz va 25 ta bemor surunkali brusellyoz
tashxisi bilan davolangan
Qurbonova L.M.,
Baxrieva Z.
Orziqulov A.O.,
Shodieva D.A.
