(Вестницврача, Самарканд
2014, № 1
<Dofyor axfiorotnomasi, Samarqand
20
og’ir kechishi aholining tibbiy xodimlarga kech murojaat
qilishi yoki birlamchi zvenodagi tibbiy xodimlaming
botulizmni tashhislashdagi xatolari sabab bo’lmoqda.
Kuzatuvimizdagi bemorlaming faqatgina 8 (16%) ga
birlamchi tashxis botulizm qo’yilgan, 21 (42%) oziq-
ovqat
toksikoinfeksiya-
si,
15
(30%)
o’tkir
gastroenterokolit, 6 (12%) O’RVl tashxislari bilan
Samarkand shahar I son yuqumli kasalliklar klinik
shifoxonasiga yuboril- gan. Bu holat esa botulizm bilan
og’rigan bemor- larga to’g’ri tashxis qo’yilishining va
kerakli davo muolajalaming olishining kechikishiga
hamda natijada kasallikni og’ir asoratlar bilan kechishiga
sabab bo’lmoqda.
Kuzatuvimizdan bir misol keltiradigan bo’lsak,
bemor F., 56 yoshda. bemorda to’satdan kechasi boshi
og’rib, ko’ngli aynigandan keyin bemor bir-ikki marta
qusgan hamda me'da so- hasida og’riq sezgan. Bemor
hech qaerga murojaat qilmagan, va ertasi kuni bemorda
yuqoridagi simptomlar bilan birga bemoming og’zi
qurigan, qusish to’xtab, qabziyat simptomi qo’shilgan.
Bemorda kasallikning 3-chi kunida yutinishning buzilishi,
ovozning o’zgarishi, til harakatining chegaralanishi
kuzatilganligi sababli bemor tuman shifoxonasiga
murojaat qilgan: “Gipertoniya kasalligi, gemorragik
insult?” tashhisi bilan bemor reanimasiya balimida
gospitalizasiya qilingan, ammo bir kun o’tgach yana bir
oila a'zosi xuddi shunday shikoyat bilan murojaat
qilganidan keyin bemorlardan to’liq anamnez olinib:
“Botulizm” tashxisi bilan tez tibbiy yordam mashinasida
Samarqand shahar I son yuqumli kasalliklar klinik
shifoxonasiga borilgan. Ma'lumki botulizm og’ir
kechuvchi va ko’pchilik hollarda nogironlikka sabab
bo’luvchi zaxarlanishlardan biri. Agar ush- bu kasallik
erta tashxislanib, davolash tadbirlari erta boshlansa og’ir
asoratlaming oldini olish munikin.
Xulosa:
1 .Bemorlaming 88% kasallikning 2-7
kunlarida shifokorga murojaat qilishgan.
2.
Shifokorlar tomonidan 84% bemorga birlamchi
tashhis to’gri qo’yilmagan.
3.
Umumiy amaliyot shifokorlari, tez tibbiy yordam
shifokorlari
hamda
tor
mutaxasislar
o’rtasida
botulizmning klinik ko’rinishlari va tez tashhis qo’yish
bo’yicha
ilmiy-amaliy
dastumi
yanada
mukammallashtirish bilan birgalikda aholining botulizm
borasidagi bilimini boyitish bo’yicha chora-tadbirlar
o’tkazish, botulizmning oldini olish va tez tashxislashdagi
imkoniyatlar saloxiyatini oshiradi.
Yusupova N.A.,
Shodieva D.A.
Mavzuning doizarbligi:
Botulizm eng og’ir
kechuvchi yuqumli kasalliklar guruhiga kirib, er yuzidagi
barcha davlatlarda uchrab kelayapti, shu jumladan
O’zbekistonda xam. Davlatimizda botulizm barcha
ma’muriy xududlarda va Toshkent shahrida ruyxatga
olinayapti [5]
O’zbekistonda botulizm m.uammosi eng ak- tual
ijtimoiy va iktisodiy axamiyatga ega bo’lgan
muamolardan biri bo’lib Respublikada muhim yuqumli
kasalliklami kamaytirish milliy dasturini tadbiq etishda
muhim axamiyatga ega [1].
Tadqiqot materiallari va uslublari:
Biz 2009-2013
yillarda
Samarkand
shaxar
yuqumli
kasalliklar
shifoxonasiga murojat qilgan va botulizm tashxisi
quyilgan 50 ta bemomi kasallik tar- ixi bilan tanishib
chiqdik xamda shu bemorlarga klinik va epidemiologik
taxlil o’tkazdik.
Olingan natijalar:
2009-yili shifoxonamizga 11 ta
bemorga botulizm tashxisi qo’yilgan bo’lib, shulardan 6
tasi Payariq tumanidan, 3 tasi Samarqand shahri, 1 ta
Oqdaryo tumani va 1 tasi Urgut tumanidan. 2010 - yili
jami 8 ta bemor murojaat qilgan bo’lib, Samarqand
shahridan 4 ta bemorga, Payariq tumanidan 2 ta bemorga
Samarqand tumanidan 1 ta bemorga va Bulung’ur
tumanidan 1 ta bemorga botulizm tashhisi qo’yilgan.
2011-yili shifoxonamizga 11 ta bemorga botulizm tashxisi
qo’yilgan bo’lib, shulardan 8 tasi Pastdarg’om tumanidan,
1 tasi Samarqand shahri, Itasi Pax- tachi tumani va 1 tasi
Nurobod tumanidan. 2012 - yili jami 11 ta bemor murojaat
qilgan bo’lib, Payariq tumanidan 5 ta bemorga,
Qo’shrabot tumanidan 3 ta bemorga va Pastdarg’om
tumanidan 1 ta bemorga, shuningdek Jizzax viloyati
G’allaorol tumanidan murojaat qilgan 2 ta bemorga
botulizm tashhisi qo’yilgan.
2013 - yili jami 9 ta bemor murojaat qilgan bo’lib,
Samarqand shaxridan 2 ta bemorga, Qo’shrabot
tumanidan 3 ta bemorga va Jizzax viloyati G’allaorol
tumanidan murojaat qilgan 4 ta
Adabiyotlar
1 Ахмедова М.Д., Мухаммедов И.Б., Валиев А.Г Инфекционные болезни , 2010 № 2- С. 41-42 2. Мухаммедов И.Б.Тошкент. //
Ботулизм //Медицинская помощь, 2000.-№1 -С.32-34 3. Исаева В.А. // Киев: Здоровьея 1999.-72с 4. РезииоковЛЖ. Ботулизм:
клинические особенности и современные подходы к терапии// Терапевтический архив, 1999. -№1.-С.97-100
BOTULIZMNING ZAMONAVIY ASPEKTLARI
SamMI Yuqumli kasalliklar,epidemiologiya va dermataveneralogiya kafedrasi
(Цестницврача, Самарг^яд
2014, № 1
<Dofyor ax6orotnomasi, Samarqand
21
bemorga botulizm tashhisi qo‘yilgan.
Biz bemorlarning anamneziga murojaat qilsak,
pomidor bodringli marinovkadan 31 (62%) kishi
zaharlangan, konservalangan bodringdan 9 (18%) kishi,
konservalangan sabzavotli ikradan 6 (12%) kishi,
konservalangan qo‘ziqorindan 2 (4%) kishi, uyda
tayyorlangan hasibdan 1 (2%) kishi, dudlangan tovuq
go’shtidan 1 (2%) kishi zaharlangan bo‘lib, bu
adabiyotlarda keltirila- yotgan ma’lumotlardan farq qiladi.
Masalan Nikiforov V.V. (2001) ma’lumotlariga kura
Rossiyada 55-65% xollarda marinavatlardan, asosan uyda
tayyorlangan zamburug‘li konservalardan, 15- 20%
xollarda shur baliqlardan, 10-15% hollara sabzavotli
konservalardan 5-10% hollara go’sht maxsulotlaridan
(chuchqa yog‘i) dan zaxarlanish kuzatilgan.
Bondariv L.S., Varenko N.S. [1999] botulizm kelib
chiqishi 98% hollarda uyda tayyorlangan konservalami
iste’mol kilingani bilan bog’liq bo’lib, asosiy hollarda
47% da kasalik kelib chiqishi zamburug'lar iste’mol
qilinishi bilan bog‘liq deb ko‘rsatishadi.
Ma’lumki, botulizm bilan kasallanishni oldini
olishning asosiy omillardan biri bu aholining toza ichimlik
suvi bilan ta’minlanishidir. Bizning ku- zatuvimizdagi
kasallarning 16%i toza vodoprovod suvidan foydalanadi.
74% kasallarda suv bilan ta’minlanish kachalka suvi
orqali. Qolgan 10% kasallar esa hovuz va ariq suvlaridan
iste’mol qili- shadi. Shuni ta’kidlash lozimki, toza suv
bilan ta’minlangan bemorlarda kasallikning klinik
kechishi nisbatan yengil bo'lib, og‘ir nogironlikka olib
kelgan holatlar uchramadi. Aksincha toza ichimlik suvi
bilan ta’minlanmagan kasallarda kasallik og‘ir holda
kechib nogironlik nisbatan ko‘p uchradi, bunga sabab esa
toza bo'lmagan ichimlik suvidan foydalanilgan kasallar
ko‘p mi- qdordagi botulotoksin bilan zaharlanganligidir.
Kasallikning boshlanishiga e’tibor qarata- digan
bo‘lsak, 35 ta bemorda (70%) kasallik qusish bilan
boshlangan, ich ketishi bilan fa- katgina 1 (2%) ta
bemorda kasallik boshlangan, 11 (22%) ta bemorda
kasallik ko‘rishning buzilishi bilan, yutinishning buzilishi
va mushak- lar holsizligi bilan 3(6%) ta bemorda kasallik
boshlangan.
Biz kuzatgan bemorlarning 36 tasida kasallik o‘tkir
gastrointestinal sindrom bilan bo‘lib, shun- dan 35 ta
kasalda birinchi klinik belgi bu ko‘ngil aynishi va keyin
qusish bo‘lgan bo‘lsa, 1 ta bemorda kasallik to‘satdan
qusish bilan boshlangan. 2 ta bemorda qusish va qorindagi
og’riq kasallikning ilk shikoyati bo‘lgan va 1 ta bemorda
axlat suyuq bo'lishi bilan kasallik boshlangan (1- jadval).
1 -jadval
Botulizm bilan kasallanganlarda kasallikning boshlanishida gastrointestinal sindromning
xususiyatlari
Gastrointestinal belgilar
n %
Ko’ngil aynishi va qusish
35 70
Tusatdan qusish bilan
1
2
Qorinda og‘riq
2 4
Suyuq axlat
1 2
Yuqoridagi shikoyatlar bilan shifokorlarga murojaat
qilgan 54% kasallami ilk ko’rikdan o‘tkazgan shifokorlar
oshqozon-ichak
trakti
infeksiyasi
tashxisi qo‘yib
davolashni boshlashgan.
Kuzatuvimizdagi holatdan bir misol keltirsak, Bemor
K. 29 yoshda. Samarqand viloyati Payariq tumanida
yashaydi. Bemorda to'satdan kechasi boshi og‘rib, ko‘ngli
ayniygandan keyin bemor qusgan hamda me’da sohasida
og‘riq sezgan. Bemor hech qayerga murojaat kilmagan va
ertasi kuni bemorda yuqoridagi simptomlar bilan birga
qabziyat bezovta qilgan. Bundan tashqari, be- moming
og‘zi qurigan. Tana harorati ko‘tarilmagan. Bemor
kasallikning ikkinchi kuni- da to‘satdan ko’zining
xiralashib qolayotganidan, ko‘zi oldida tuman va to‘r
paydo
bo‘layotganidan
shikoyat
qilib
tuman
kasalxonasiga murojaat qilganda: “Botulizm” tashxisi
bilan tez tibbiy yordam mashinasida Samarkand shaxar I
son Yukumli kasalliklar klinik shifoxonasiga yuboril- gan.
Xulosa:
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki, botulizm
bilan kasallanish ko‘rsatgichi bizning regionimizda
yuqoriligicha qolmoqda. Bunga sab- ablardan biri
aholining toza ichimlik suvi bilan ta’minlanishi
muammolari hamda uy sharoitida tayyorlanayotgan
konservalarni konservalash qoidalariga to‘liq rioya
qilmasdan tayyor- lanishidir. Botulizmning klinik jihatdan
og’ir kechishi esa aholining tibbiy xodimlarga kech
murojaat qilishi yoki birlamchi zvenodagi tibbiy
xodimlaming botulizmni tashhislashdagi xatolari sabab
bo‘lmoqda.
Adabiyotlar
1.. Бабенко O.B., Авхименко M.M. Ботулизм //Медицинская помощь, 2000.-№1 -С.32-34. 2. Бондарев Л.С. Ботулизм. 3. Л.С.бондарев, Ю.С.Варенко
И
Киев: Здоровьея 1999.-72с 4. 3. Никифоров В.В. Ботулизм: клинические особенности и современные подходы к терапии// Тер.архив, 2001.-№1.-С.97-
100. 5. 4. Axmedova M.D. Muxammedov I.B, Valiev А.О.Тошкент. //Инфекционные болезни , 2010 № 2- С. 41-42
