Tadqiqotning ob’ekti: maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va tayyorlov guruhi bolalarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayoni.
Tadqiqotning maqsadi: katta va tayyorlov guruhi tarbiyalanuvilarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish.
Tadqiqot metodlari: manbalarni tahlil qilish, umumiy, yakka tartibda yozma va og'zaki suhbatlar uioshtirish, anketa so‘rovlarini o'tkazish, pedagogik eksperiment, zamonaviy pedagogik texnologiya va interfaol metodlar, matematik-statistik jihatdan qayta ishlash va umumlashtirish.
Olingan natijalar va ularning yangiligi shundan iboratki, unda maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish muammosi O‘zbekiston sharoitida uning o’ziga xos jihatlari va qirralarini yoritgani holda maxsus tadqiq etildi. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning nazariy va amaliy asoslari, ular asosida bu jarayonni ta’minlovchi pedagogik tizim hamda unga kiruvchi topshiriqlar tizimi, ularni amalga oshirishning ilmiy asoslangan metodikasi ishlab chiqildi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: tadqiqot muammosining mohiyati va uning natijasida ishlab chiqilgan metodik tavsiya, qo'llanma, maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari, jumladan, tarbiyachi, tasviriy faoliyat bo’yicha to'garak rahbarlariga bolalarda tasviriy faoliyat bo'yicha savodxonlikning dastlabki elementlarini shakllantirish jarayonida qo‘l keladi. Tadqiqot jarayonida paydo bo'lgan g'oyalar asosida pedagogika bilim lortlari va pedagogika oliy o‘quv lortlarida tasviriy faoliyat metodikasi bo’yicha beriladigan ma’ruza mashg’ulotlarini mazmun jihatidan boyitadi. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan metodik tavsiyalar maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini yanada takomillashtirishga, tasviriy faoliyat mashgTilotlarini tashkil etishga, yo’naltirilgan faoliyat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Tatbiq etish darajasi va iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotning asosiy g’iyalari, xulosalari Respublikamizning bir qator viloyatlarida o’tkazilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotga tatbiq etildi. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan qo’llanma, metodik ishlanmalar maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi.
QoMlanish sohasi: tadqiqot natijasida chiqarilgan xulosalardan pedagogika oliy o‘quv lortlari va kollejlarida “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” kursini o’qitishda, maktabgacha ta’lim muassasalari katta va tayyorlov guruhlarida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashg’ulotlarni tashkil etishda foydalanish mumkin.
Tadqiqotning ob’ekti: maktabgacha ta’lim muassasalarining katta va tayyorlov guruhi bolalarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayoni.
Tadqiqotning maqsadi: katta va tayyorlov guruhi tarbiyalanuvilarida tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning pedagogik tizimini ishlab chiqish.
Tadqiqot metodlari: manbalami tahlil qilish, umumiy, yakka tartibda yozma va og‘zaki suhbatlar woshtirish, anketa so‘rovlarini o‘tkazish, pedagogik eksperiment, zamonaviy pedagogik texnologiya va interfaol metodlar, matematik-statistik jihatdan qayta ishlash va umumlashtirish.
Olingan natijalar va ularning yangiligi shundan iboratki, unda maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish muammosi O‘zbekiston sharoitida uning o‘ziga xos jihatlari va qirralarini yoritgani holda maxsus tadqiq etildi. Maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirishning nazariy va amaliy asoslari, ular asosida bu jarayonni ta’minlovchi pedagogik tizim hamda unga kiruvchi topshiriqlar tizimi, ulami amalga oshirishning ilmiy asoslangan metodikasi ishlab chiqildi.
Tadqiqotning amaliy ahamiyati: tadqiqot muammosining mohiyati va uning natijasida ishlab chiqilgan metodik tavsiya, qo‘llanma, maktabgacha ta’lim muassasasi pedagoglari, jumladan, tarbiyachi, tasviriy faoliyat bo‘yicha to‘garak rahbarlariga bolalarda tasviriy faoliyat bo‘yicha savodxonlikning dastlabki elementlarini shakllantirish jarayonida qo‘l keladi. Tadqiqot jarayonida paydo bo‘lgan g‘oyalar asosida pedagogika bilim lortlari va pedagogika oliy o‘quv lortlarida tasviriy faoliyat metodikasi bo‘yicha beriladigan ma’ruza mashg‘ulotlarini mazmun jihatidan boyitadi. Tadqiqot natijalaridan kelib chiqqan holda tayyorlangan metodik tavsiyalar maktabgacha ta’lim muassasalarining faoliyatini yanada takomillashtirishga, tasviriy faoliyat mashg‘ulotlarini tashkil etishga, yo‘naltirilgan faoliyat samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Tatbiq etish darajasi va iqtisodiy samaradorligi: tadqiqotning asosiy g‘iyalari, xulosalari Respublikamizning bir qator viloyatlarida o‘tkazilgan tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotga tatbiq etildi. Shuningdek, tadqiqot natijalari asosida ishlab chiqilgan qo‘llanma, metodik ishlanmalar maktabgacha katta yoshdagi bolalarda tasviriy savodxonlik elementlarini shakllantirish jarayonini samarali kechishini ta’minlaydi.
QoMlanish sohasi: tadqiqot natijasida chiqarilgan xulosalardan pedagogika oliy o‘quv lortlari va kollejlarida “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” kursini o‘qitishda, maktabgacha ta’lim muassasalari katta va tayyorlov guruhlarida tasviriy faoliyat turkumiga kiruvchi mashg‘ulotlami tashkil etishda foydalanish mumkin.
Maqolada innovatsiya va innovatsion faoliyatning mazmun va mohiyati,
ularga berilgan xorijlik va o‘zbekistonlik olimlar tomonidan berilgan ta’riflar keltirilgan. Shuningdek, “Innovatsion faoliyat to‘g‘risida”, “Ta’lim to‘g‘risida” hamda “Ilm-fan va ilmiy faoliyat to‘g‘risida”gi Qonunlari doirasi innovatsiya va innovatsion faoliyatga berilgan ta’riflar, munosabatlar, moddalar yuzasidan fikr-mulohazalar bayon etilgan.
Maqolada maktabgacha yosh davridagi shaxslararo munosabatlar muammosining psixologik nazariy adabiyotlarda o‘rganilganligi tahlil qilingan. Maktabgacha yosh davrining o‘ziga xos psixologik hususiyatlari va o‘yinning maktabgacha yosh davrida shaxslararo munosabatlar tizimiga ta’siri mexanizmlari haqida fikrlar bildirilgan. Maktabgacha yoshdagi bolalarda shaxslararo munosabatni aniqlovchi o‘yinli mashg‘ulotlari ko‘rib chiqildi.
Imo-ishora, Mimika, Pantomimika,Exologik, ya‘ni aks sado, Signifikatsiya, Daktilogik (barmoq nutqi). Inson er yuzasidan hayot va faoliyat ko΄rsatish davrining dastlabki pallasida asosiy nutq turi sifatida imo-ishora alohida ahamiyat kasb etgan. SHuning uchun etnik stereotiplar asosida muayyan kechinmalarni, ma‘lum axborotlarni shaxslararo munosabat jarayonida uzatish va qabul qilishda ifodalanuvchi tovushsiz, lekin ma‘noli, mazmunli nutq turi imo-ishorali nutq deyiladi. Masalan, o ΄zbeklarda fikrni tasdiqlash old tomonga bosh siltash bilanifodalansa, xuddi shu ma‘noni bulg΄ orlarda boshni sarak-sarak qilish anglatib keladi. Bir xalqda sanash boshmoldoqdan boshlansa, boshqasida jimjiloqdan, birisida barmoqlar bukilsa, ikkinchisida unday qilinmaydi. Aksariyat hollarda imo-ishora his-tuyg ΄usiz namoyon bo ΄ladi va shaxslararo munosabatning tub ma‘nodagi ham quroli, ham vositasi funksiyasini bajarib kelgan. Lekin uni his-tuyg ΄usiz deb nomlash ham ilmiy amaliy qiymatini pasayishiga olib keladi, bu holat uning ijtimoiy funksiyani o ΄zida aks ettiradi, shaxslararo munosabat mag ΄zini tashkil etib kelgan, ba‘zida hozirgi zamonda ham undan keng ko ΄lamda foydalaniladi.
Ushbu maqolada pedagogik faoliyatda psixologiyaning o`rni, pedagogning o`z faoliyatida muvaffaqiyatni ta`minlovchi umumiy va mahsus qobiliyatlari haqida ma`lumotlar yoritilgan.
Mazkur maqola olimlari tomonidan koʻp bolali oilalarda shaxslararo munosabatlarning bola psixik taraqqiyotiga ta’siri haqidagi fikrlari va olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqodlarini nazariy yoritib beradi.
Ushbu maqolada bo‘lajak muhandis-elektriklarning o‘zgaruvchan kasbiy faoliyat sharoitlariga tez moslashuvchan yosh mutaxassislarni tayyorlash ularning intellektual kompetentsiyasini rivojlantirish muammosi bugungi kunda pedagogik olimlarning oldida turgan dolzarb mavzulardan biri sifatida muammo va yechimlari ko’rsatib o’tilgan.
Maqolada jamiyat rivojlanishining hozirgi bosqichida universitet pedagoglarining kasbiy faoliyatini innovatsion yo‘naltirish zarurligi ta’kidlangan. Asosiy e’tibor pedagoglarning kasbiy faoliyatga psixologik tayyorgarligi belgilarini tahlil qilishga qaratiladi.